Nyarita

 

1. Watesan Nyarita

Kagiatan nyarita téh kagolong kénéh kana aspék kaparigelan makéna basa, saperti ngaregepkeun. Dumasar kana tujuanana nyarita téh mangrupa kagiatan pikeun nebarkeun eusi pikiran, gagasan pamaksudan, rasa, ku cara lisan atawa cara nyarita ka nu lian. Ku cara kitu dipiharep nu lian (nu diajak nyarita) atawa anu ngabandungan bisa ngarti kana maksud jeung tujuan anu dilisankeun.

2. Kamampuh Nyarita

Ku kituna, dina widang pangajaran pangajaran nyarita biasana guru sok mere papancén ka salah saurang murid pikeun nyarita, atawa nyaritakeun hiji perkara. Pikeun mere pangajén kana kamampuh atawa kaparigelan nyarita, nu kudu meunang panitén saeutikna ngawengku opat unsur nyaéta: (1) lafal atawa ucapan (kaasup vokal, konsonan jeung intonasi), (2) tatabasa, (3) kabeungharan kecap, jeung (4) Paséhat/lancarna cumarita. Dina budaya Sunda paripolah anu aya patalina jeung nyarita téh nyaéta di antarana waé sakumaha anu karékam dina kahirupan sapopoé, boh salaku babasan/paribasa boh salaku kacapangan, saperti nu kaunggel ieu di handap.

Dina basa Sunda kawilang réa istilah atawa prédikat anu nuduhkeun patalina paripolah nyarita, totondén yén dina hirup kumbuh urang Sunda peta nyarita kungsi jadi ukuran atawa indikator anu kagolong penting pikeun nangtukeun pribadi hiji jalma. Pangpangna upama dipatalikeun jeung tradisi tata campur gaul basa urang dina mangsa béh ditu.

3. Biantara

a. Watesan Biantara

Biantara atawa pidato nyaéta nyarita di hareupeun balaréa. Dina biantara anu nyarita mangrupa tokoh anu jadi puseur paninggal balaréa. Teu béda jeung artis anu keur manggung, sakur ucap jeung paripolah nu nyarita teu leupas tina panitén pamiarsa (balaréa). Maksud jeung tujuan biantara nyaéta lain ngan saukur jadi tontonan tapi ngandung tujuan pikeun nepikeun gagasan atawa eusi pikiran anu kudu kaharti.

Aya bédana antara nyarita dina paguneman jeung nyarita dina biantara. Dina biantara mah henteu pacéntal-céntal. Nu biantara mah jongjon nyarita nepikeun gagasan atawa eusi pikiran, paregep jongjon ngaregepkeun nepi ka réngséna. Ku kituna, nyarita dina biantara mah mérédih pasaratan anu béda jeung paguneman, lain baé kudu mibanda kamampuh makéna basa tapi ogé rupa-rupa kamampuh saluareun basa, kayaning: wanter, tenang, katut gerak- gerik ni matak narik ati.

b. Sarat jeung Gunana Biantara

 Hal anu kudu ditengetkeun dina biantara, nyaéta:

(1) kudu tenget kana pamapag pamiarsa kana pedaran urang;

(2) udagan utama nyaéta sangkan pamiarsa ngarti kana maksud pedaran;

(3) kudu aya karep ngaluyukeun sarta fléksibel dina midangkeun pedaran:

(4) kudu ngaheulakeun interest (perhatian; pangresep) pamiarsa.

Kamampuh biantara (orasi) geus tangtu loba gunana jeung gedé pangaruhna dina kahirupan sapopoé. Ku kamampuh biantara, orator baris bisa mangaruhan balaréa. Loba conto dina kahirupan, kumaha seukeutna pangaruh biantara lain baé bisa mangaruhan sikep jeung pamadegan hirup, tapi ogé tujuan. Ku kamampuh biantara bisa ngagedurkeun sumanget, bisa nungtun balaréa pikeun ngalaksanakeun tujuan anu geus ditangtukeun jsté. Pikeun guru mah kamampuh biantara téh kawilang penting, pangpangna pikeun ngajéntrékeun eusi pikiran, jeung pikeun medar pangajaran.

Dina nyarita biantara mah teu bisa ujug-ujug pok kitu baé tapi ti saméméhna kudu dirarancang jeung disiapkeun heula bahan picaritaeunana jeung pasaratan séjénna. Teu béda jeung tatan-tatan dina waktu nyusun bahan tinulis, bédana téh ari dina biantara mah, nyaéta:eusi pikiran ditepikeun kalawan langsung; dilisankeun tur adu hareupan; jeung pamiarsa daék teu daék kudu nuturkeun (ngabandungan) pedaran kalawan sistematika sakumaha anu ditepikeun ku nu biantara.